طلیعه
مدیر مدرسه علمیه بالاترین جایگاه و تأثیرگذارترین نقش را در تهذیب و تربیت طلبه دارد و مسئولیت اصلی تعلیم و تربیت جامع سربازان امام زمان عج بر دوش اوست. مدیر مدرسه با اشراف و راهبری کلان خود می‌تواند همه امکانات و ظرفیت‌های مدرسه را برای تربیت و تهذیب طلاب بسیج کند و جهت بخشد. جایگاه مدیر در مدرسه علمیه برای او دو نقش مستقیم و غیر مستقیم را رقم می‌زند. از یک طرف به جهت مدیر بودن با زمینه‌سازی‌های مناسب در مدرسه از قبیل هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی درست، دعوت از اساتید مهذب و توانمند، اهمیت دادن به رشد اخلاقی و تشویق طلاب به سوی گرایش‌های معنوی و انجام عبادات و نیز توجه به نیازهای عاطفی، روانی، معنوی و اجتماعی طلبه می‌تواند زمینه مناسب رشد اخلاقی طلاب را فراهم سازد و به صورت غیر مستقیم تأثیرگذار باشد. از سوی دیگر نیز به جهت جایگاه خود، خواه ناخواه به عنوان الگوی عملی نگریسته می‌شود و مستقیم بر جان و دل طلبه اثر می‌بخشد. اولویت دادن مدیر به برنامه‌های اخلاقی معنوی و عبادی، سایر برنامه‌ها را تحت تأثیر قرار داده و عوامل دیگر مدرسه را نیز هماهنگ می‌سازد.
برای این‌که مدیر بتواند رسالت تربیتی خود را به درستی و به شکل مطلوب ایفا کند، باید از دانش‌ها، مهارت‌ها و توانمندی‌های مدیریتی، اخلاقی و تربیتی برخوردار باشد. با توجه به این مهم و نیز نظر به اعلام نیاز مکرر و اشتیاق فراوان مدیران مدارس علمیه سراسر کشور، دوره‌های آموزشی ضمن خدمت مدیران مدارس علمیه با رویکرد تربیتی و تهذیبی در سال‌های گذشته با عنوان طرح «جهاد تربیتی» اجرا شده است. این دوره‌های آموزشی نوعا مشتمل بر آگاهی‌های نظری مفید و در قالب کلاس و کارگاه بوده است؛ اما بی‌شک مسئولیت مدیریت مدارس علمیه سنگین و بسیار پیچیده‌تر از آن است که با آموزش‌های نظری و حصولی توانایی آن حاصل آید و به انجام رسد. آنچه این آموزش‌ها را کامل و موثر می‌گرداند ارتباط مستقیم مدیران با مدیران باسابقه و موفقی است که طی سال‌ها مجاهدت و تلاش، مدارس نمونه و برتری پدید آورده و در آن طلاب عالم، متقی و کارآمدی را پرورش داده‌اند. اطلاع از سبک طلبه‌پروری این مدیران موفق و انواع رسیدگی‌هایی که در حق طلبه دارند، مواجهه با طرح‌های خلاق و ایده‌ها و برنامه‌های نوینی که در تربیت طلبه اجرا می‌کنند و مشاهده اهتمام و عزم راسخ و تلاش و پشتکار شبانه‌روزی آنان و آگاهی از نوع ارتباط آنان با طلاب و اساتید و کادر مدرسه، شور و انگیزه آنان را می‌افزاید و توان و دانش و مهارت میدانی آنان را ارتقا می‌بخشد. چه بسا مشاهده مستقیم عملکرد و مواجهه مستقیم با تجارب دیگران تأثیرگذارترین و ماندگارترین نوع آموزش باشد و به یادگیری مشاهده‌ای فعال و الگوگیری از فعالیت‌های آنان بینجامد. این مشاهده باعث می‌شود که دست‌یافتن به افق‌های بلند و اهداف متعالی امکان‌پذیر جلوه کند و ناامیدی و احساس ناتوانی رخت بربندد.
افزون بر این، چنین ارتباطی موجب ایجاد انس و صمیمیت میان مدیران مدارس علمیه می‌گردد و زمینه بهره‌گیری از مدیران موفق را در حل مساله‌ها و آسیب‌ها در درازمدت ایجاد می‌کند
بدین منظور یکی از مهم‌ترین خدمت‌هایی که معاونت تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه می‌تواند ارایه دهد ایجاد زمینه این ارتباط و پدید آوردن سازه‌کاری است در آن امکان و فرصت این مشاهده و الگوگیری فراهم آید.
تجربه‌نوردی مدیران مدارس علمیه
در این طرح مدیران مدارس علمیه هر استان، در قالب گروه‌های ۱۰ تا ۱۵ نفره دست کم به مدت ۳ شبانه‌روز در مدارس علمیه منتخب، میهمان می‌شوند و از نمای نزدیک با فعالیت‌های جاری آن آشنا می‌گردند و در ارتباط با مدیر، اساتید، کادر و طلاب از فعالیت‌های آنان اطلاع می‌یابند.
• زمان اجرای طرح: این طرح در ایام تحصیلی و با حضور طلاب اجرا می‌شود.اجرای این طرح در تابستان مشروط به حضور طلاب در مدرسه و جریان برنامه‌های آموزشی و تربیتی است.
• محل اجرای طرح: مدارس میزبان از همه کشور حتی از مدارس موفق استان‌های خراسان و اصفهان و مدارسی که تحت پوشش حوزه علمیه قم نیستند انتخاب می‌شوند. مدیران مدارس در حجرات مدرسه میزبان (نه در سوییت‌های مستقل و مهمان‌سراها) اسکان می‌یابند. مدیران مدارس طی این دو روز از غذای مدرسه استفاده می‌کنند و همراه با طلاب مدرسه نه به صورت اختصاصی پذیرایی خواهند شد. (هزینه رفت و آمد مدیران برعهده خود آنان است.)
•شرکت کنندگان در این طرح:
o هر مدیر موظف است در مدت خدمت خود حداقل پنج دوره در این طرح شرکت کند (هر سال حداقل دو دوره) و با فعالیت‌ها، برنامه‌ها و نظامات پنج مدرسه پیشرو و موفق از نزدیک آشنا شود.
o کسانی که برای مدیریت مدارس علمیه معرفی می‌شوند باید پیش از آغاز خدمت خود، دست کم دو دوره از این طرح را در مدارس میزبان بگذرانند.
• برنامه های این طرح:
o بازدید از فضای مدرسه و امکانات و خدمات،
o برگزاری جلسات با مدیر ، اساتید و طلاب مدرسه میزبان،
o برگزاری جلسات گفتگو و مباحثه طرح‌های راهبردی و اساسی،
o اجرای برنامه های مشترک در مدرسه با مدیران مدارس میزبان(متناسب با توانمندی میهمانان)،
•الزامات اجرائی طرح:
o مدارس میزبان پیش از اجرای این طرح، گزارش مکتوب و مصوّری از اهم فعالیت‌های خود در اختیار معاونت تهذیب قرار می‌دهند و معاونت تهذیب این گزارش را به مدیران ارایه می‌کند تا با پیش‌مطالعه آن، آمادگی لازم را برای حضور در مدرسه داشته باشند و مباحثات این بازدید، پربارتر شود.
o مدیران مدارس میهمان می بایست گزارش بازدید، دستاوردهای آن، تجربیات، ایده های نو و نقاط قوت و ضعف مدرسه را یادداشت کرده و به معاونت تهذیب و تربیت ارایه دهند. این گزارشات پس از جمع آوری و تنظیم به عنوان رزومه مدارس علمیه موفق مورد بهره برداری قرار گرفته و نظرات ایشان به عنوان نوعی ارزیابی، قابل توجه خواهد بود.
سرگروهی مدیران منتخب
بر اساس این طرح مدیران مدارس منتخب موظف می‌شوند که هر یک، به صورت خوشه‌ای، با حدود ده مدرسه علمیه در سراسر کشور در ارتباط بوده و ضمن هماهنگی و اطلاع از وضعیت آنان، خدمات متقابلی بین آنها صورت گیرد. مدارس منتخب نیز قابل دسته بندی ذیل برخی مدارس موفق هستند. این طرح به تکثیر الگوی مدارس نمونه و توسعه اثرگذاری مدیران موفق می‌انجامد و سطح تهذیب و تربیت طلاب را ارتقا می‌بخشد.
اقدامات متقابل بین مدرسه منتخب (پیشرو) و مدارس مرتبط (پیرو):
• تبادل اطلاعات : انتقال برنامه ها، ایده ها، تجربه ها، آسیب‌شناسی ها و برنامه-ریزی های صورت گرفته،
• راهنمایی: مدیران منتخب، سرپرستار، مشاور امین، کارشناس متخصص، پاسخگوی سوالات و کارگشای ابهام‌های مدارس مرتبط هستند.
• بازدید حضوری: مدیران منتخب سالی یک مرتبه از مدارس مرتبط بازدید و از نزدیک فعالیت‌های آنان را بررسی و ارزیابی می‌کنند.
