آیا وجوب بهشت برای زائر حضرت معصومه مطلق است یا مشروط؟

سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) است که به این مناسبت، به بازنشر سخنان حضرت آیت الله مکارم شیرازی پیرامون آن بانوی گرامی خواهیم پرداخت:

بر مبنای بعضی از روایات، امروز مصادف است با سالروز وفات حضرت معصومه سلام الله علیها،[۱]که رحلت ایشان در سال ۲۰۱ بوده است از این رو سن مبارک ایشان ۲۸ سال بوده است[۲]؛ حال با تأمل در زندگانی و نیز تعابیر بی بدیل زیارتنامۀ آن حضرت می توان دریافت؛ حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها نزد خداوند مقام فوق العاده ای است و به صرف اینکه ایشان دختر، خواهر و عمۀ امام است بسنده نمی شود.[۳]

* عظمت و مقام والای حضرت معصومه سلام الله علیها

در زیارت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها عرضه می داریم «یا فاطمه اشفعی‏ لی فی الجنه، فان لک عند الله‏ شأناً من الشأن[۴]؛ ای فاطمه مرا در بهشت شفاعت کن چرا که در پیشگاه خدا دارای‏ جایگاه با عظمت هستی».[۵]

اگر در حدیثی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید؛ «پاره تن من در قم مدفون می ‌شود و هر کس به زیارت او بیاید بهشت بر او واجب خواهد شد»؛ معلوم می شود کریمۀ اهل بیت سلام الله علیها از مقام بسیار بالایی برخوردار است.[۶]

* مقام علمی حضرت معصومه سلام الله علیها

مخصوصاً دربارۀ مقامات والای علمی حضرت معصومه سلام الله علیها برخی روایات قریب به این مضمون وارد شده است: در عصر امام کاظم علیه السلام جمعی از شیعیان وارد مدینه شدند تا خدمت آن حضرت رسیده و سؤالاتشان را از او بپرسند، اما حضرت در سفر بود. به ناچار سؤالات را تحویل خانواده حضرت دادند تا در فرصتی دیگر پاسخ‏ آن را بگیرند. به هنگام بازگشت به وطن برای خداحافظی به خانه حضرت رفتند. حضرت فاطمه معصومه‏ سلام الله علیها سؤالات‏ را به همراه جواب هایش به آنها داد. شادمان به سمت وطن حرکت کردند. اتفاقا در مسیر بازگشت امام کاظم علیه السلام را ملاقات کرده، و داستان را برای آن حضرت بازگو نمودند. امام نوشته را گرفت و مطالعه کرد. پاسخ‏ های حضرت معصومه علیها السلام همگی صحیح بود. امام سه بار فرمود:«فداها ابوها؛ پدرش به فدایش باد.»[۷]،[۸]

این سخن و تعبیر را پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله برای تجلیل و قدردانی از دخترش زهرا علیهاالسلام و مقامات او، بارها بیان فرموده بود حال پدر بزرگوار حضرت معصومه سلام الله علیها ، امام کاظم علیه السلام ، نیز دربارۀ وی چنین جمله ای فرمودند.[۹]

* قم؛ حرم اهل‏ البیت علیهم السلام‏

امام صادق علیه السلام فرمود: «ان لله حرما و هو مکه، وان‏ للرسول حرما وهو المدینه، وان لامیرالمؤمنین حرما و هو الکوفه، وان لنا حرما و هو بلده قم، وستدفن فیها امرأه من‏ اولادی تسمی فاطمه، فمن‏ زارها وجبت له الجنه [۱۰]؛ خداوند حرمی دارد که مکه است، و برای پیامبر صلی الله علیه و آله هم حرمی است و آن مدینه است.[۱۱] و حرم‏ امیرالمؤمنین علیه السلام کوفه است. و حرم ما اهل ‏البیت شهر قم است. و به زودی در قم، زنی از فرزندان من به نام فاطمه دفن می‏ شود که هر کس مرقد او را زیارت کند بهشت بر وی واجب می‏ گردد».[۱۲]

امام صادق علیه السلام این سخن را قبل از تولد امام کاظم علیه السلام پدر بزرگوار حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها بیان کرد.[۱۳] لذا روایات متعدّدی در مورد اهمیّت قم وارد شده که آن هم به دلیل مدفن پاک حضرت معصومه سلام الله علیها و هم به دلیل حضور شیعیان از صدر اسلام در این شهر است که عُش آل محمّد صلوات الله علیهم اجمعین بوده است.[۱۴]

* بهشت، پاداش زائران حضرت معصومه سلام الله علیها

امام رضا علیه السلام در این زمینه می فرماید: «إن للجنّه ثمانیه ابواب و لأهل قم واحد منها فطوبی لهم ثم طوبی لهم ثم طوبی لهم[۱۵]؛ بهشت هشت در دارد که اهل قم یکی از آن درهای هشت گانه را در اختیار دارند؛ خوشا به حال آنها، خوشا به حال آنها، خوشا به حال آنها».[۱۶]

می دانیم درهای بهشت مثل درهای این دنیا نیست، بلکه درهای بهشت اسبابی است که انسان ها را به بهشت می برد، حال امام رضا علیه السلام در این روایت می فرماید یکی از درهای بهشت در قم است، یعنی در این سرزمین عاملی وجود دارد که می تواند مردم را به بهشت دعوت کند اما آن عامل همان قبر حضرت معصومه سلام الله علیها است که امام صادق علیه السلام درباره آن می فرماید: در آینده نزدیک زنی از نسل من در این جا دفن می شود «فمن زارها وجبت له الجنّه.»[۱۷]،[۱۸]

البته «وجبت له الجنه» مطلق نیست یعنی این گونه نیست که بهشت بر او واجب شده است و او هر کاری که بخواهد می تواند انجام دهد بلکه وجوب جنت مشروط است. در میان صحابه کسانی بودند که یک روز بهشت بر آنها واجب بود و یک روز هم علیه علی علیه السلام قیام کردند و بسیاری را به کشتن دادند و خودشان هم کشته شدند و «وجبت لهم النار» شدند. از این رو وجوب بهشت مشروط است.[۱۹]

با این تفاسیر باید گفت زیارت با این همه ثواب که در روایات برای آن بیان شده، یک زیارت ساده معمولی نیست بلکه زیارتی است که عارفاً بحقّها باشد، یعنی وقتی به اینجا برای زیارت می آید در افعال خود باز نگری کرده و با توبه به اصلاح خویشتن بپردازد که این سبب می شود، اینجا دری از درهای بهشت باشد.[۲۰]

با این اوصاف باید قداست این شهر حفظ شود و جهات دینی، بیشتر از جاهای دیگر در آن رعایت شود چرا که «لنا حرماً و هو قم»[۲۱]. باید در قم بیش از جاهای دیگر مواظب باشند نباید تبلیغ کلاس های موسیقی بر در و دیوار این شهر دیده شود، مسئله اعتیاد در قم نباید باشد و یا طلاق و پرونده های منکراتی در دادگاه های قم باید از همه جا کمتر باشد، چون حرم اهل بیت علیهم السلام و عش آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین محسوب می شود و دری از درهای بهشت در آن است و ما نباید در مقابل این مسائل بی تفاوت باشیم و همه مسئولیم و هر کسی به اندازه خودش مسئول است. باید وسائل اطّلاع رسانی از قم بقدری قوی باشد که به تمام دنیا بتوانند اطّلاع رسانی کنند و فقط نباید به ایّام تبلیغی اکتفا شود.[۲۲]

* آثار و برکات حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها در شکل گیری و توسعه حوزۀ علمیه قم

و از جمله جاذبه های وجود حضرت معصومه سلام الله علیها این است که حوزۀ علمیۀ بسیار مهم قم در کنار مدفن آن حضرت برقرار و تشکیل شده است، در سراسر جهان اسلام اعم از حوزه های علمیۀ شیعی هم چون حوزه مهم نجف، کربلا، حوزۀ مشهد، اصفهان و شیراز..، و یا حوزه های علیمه اهل سنت هم چون الازهر، مکه، مدینه … لیکن حوزه ای با این وسعت و گستردگی وجود ندارد و عجیب این است که تحقق این مسأله یکی از معجزات امام صادق علیه السلام است که بروز و ظهور چنین مرکز عظیم علمی در قم را پیشگویی کردند[۲۳] و فرمودند:

«ستخلوا کوفه من المؤمنین و یأزر عنها العلم کما تأزر الحیه فی جاجرها[۲۴] ثم یظهر العلم ببلده یقال‏ لها قم‏ و تصیر معدنا للعلم و الفضل حتی لایبقی فی الأرض مستضعف فی الدین حتی المخدرات فی الحجال و ذلک عند قرب ظهور قائمنا … فیفیض العلم منه إلی سایر البلاد فی المشرق و المغرب فیتم الله حجته علی الخلق حتی لایبقی أحد علی الأرض لم یبلغ إلیه الدین و العلم ثم یظهر القائم علیه السلام؛[۲۵]به زودی علم و دانش از کوفه برچیده می‏ شود … سپس در شهری به نام «قم» آشکار می‏ گردد و معدن علم و دانش می ‏شود، تا در سراسر زمین افرادی که از اسلام آگاهی ندارند، باقی نمانند، حتی زنانی که به حجله می‏ روند (و کم سن و سالند) و این به هنگام نزدیک شدن قیام رهبر انقلابی ماست … علم و دانش از این شهر به سایر شهرها در شرق و غرب جهان سرازیر خواهد شد و خداوند بدین وسیله حجت خود را بر مردم تمام می‏ کند، تا کسی روی زمین باقی نماند که این آگاهی به او نرسیده باشد، سپس آن قیام کننده قیام خواهد کرد».[۲۶]

لازم به ذکر است ما در صدد تعیین وقت ظهور نیستیم، لیکن این حدیث نشان می دهد ان شاءالله ظهور نزدیک است، هم چنین امروزه می توان مشاهده کرد مبلغان مبرز و مجرب از حوزه علمیه قم به همه نقاط جهان مسافرت های متعدد تبلیغی انجام می دهند؛ به عنوان نمونه تا چند سال قبل در اندونزی آمار شیعیان بسیار اندک بود لیکن هم اکنون جمعیت شیعیان اندونزی به بیش از یک میلیون نفر می رسد.[۲۷]

هم چنین در آمریکای جنوبی، استرالیا و… شماری از مبلغان حوزۀ علیمه قم بدان نقاط سفر کرده اند، هم چنین کتاب های متعدد شیعی نیز به زبان های مختلف و در سراسر جهان منتشر می شود و از آن هم مهمتر راه اندازی شبکه تلویزیونی ولایت است که در قم احداث شده و به زبان فارسی و عربی تقریباً تمام دنیا را تحت پوشش قرار می دهد؛ بی شک این مسأله مهم تحقق کامل پیش بینی امام صادق علیه السلام است.[۲۸]

از سوی دیگر امام صادق علیه السلام در روایتی مهم می‌فرماید: آگاه باشید، برای بهشت هشت دراست؛ که سه تای آن به سوی قم‌ باز می ‌شود. در آنجا بانویی قبض روح می ‌شود. او از جمله‌ فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسی علیهماالسلام است؛ به شفاعت او همه شیعیان‌ داخل بهشت می‌گردند.[۲۹]

این روایت را می توان از این منظر نگریست که حوزۀ علمیه، علم تفسیر، علم فقه و علم کلام و عقاید دارد هر کدام از آن سه علم، دری از درهای بهشت است و سه در از در های بهشت در آنجا گشوده می شود.[۳۰]

سخن آخر

در خاتمه باید گفت به جهت اهمیّت قم دشمن برنامه های خاص و بودجه های فراوانی برای آلوده کردن آن اختصاص داده است. بنابراین باید بر روی برنامه ریزی های دشمن حسّاسیّت داشته باشیم.[۳۱]

متأسّفانه فساد در بعضی از جوانان نفوذ کرده، اگر چه کم است ولی کم آنها در قم زیاد است. لذا پدران و مادران مراقب جوانانشان باشند و نیروی انتظامی و دستگاه قضایی، جمعیّت ناصحان، صدا و سیما، روزنامه ها و روحانیت باید مراقب این برنامه ها باشند.[۳۲]

امیدواریم در سایه حضور حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها در قم، بتوانیم به وظایف شرعی خود عمل کنیم.[۳۳]

پی نوشت ها:

[۱] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۱۱/۱۱/۱۳۹۳.

[۲] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۱۷/۷/۱۳۸۹.

[۳] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛ درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۱۱/۱۱/۱۳۹۳.

[۴] کلیات مفاتیح نوین ؛ ص۵۷۹.

[۵] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ؛حرم مطهر رضوی؛۶/۶/۱۳۹۳.

[۶] همان.

[۷] حضرت معصومه سلام الله علیها فاطمه دوم، ص ۱۶۶.

[۸] همراه زائران قم و جمکران ؛ ص۶۱.

[۹] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ؛حرم مطهر رضوی؛۶/۶/۱۳۹۳.

[۱۰] بحارالانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶، ح ۴۱؛ ج ۴۸، ص ۳۱۷.

[۱۱] همراه زائران قم و جمکران، ص: ۵۸.

[۱۲] همان.

[۱۳] همان.

[۱۴] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۱/۸/۱۳۸۶.

[۱۵] بحار الأنوار: ج۶۰، ص۲۱۵.

[۱۶] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۵/۹/۱۳۸۳.

[۱۷] بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۶۷.

[۱۸] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۵/۹/۱۳۸۳.

[۱۹] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۱۷/۷/۱۳۸۹.

[۲۰] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۵/۹/۱۳۸۳.

[۲۱] بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۶۷.

[۲۲] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۵/۹/۱۳۸۳.

[۲۳] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ؛حرم مطهر رضوی؛۶/۶/۱۳۹۳.

[۲۴] از این جمله چنین استفاده می‏شود که علم به کلی از کوفه( و اطراف آن) برچیده نمی‏شود، بلکه ‏محدود و جمع می‏ گردد و از صورت یک واحد علمی جهانی به صورت یک واحد علمی محلی در می ‏آید.

[۲۵] تاریخ قم، بنا به نقل بحار الانوار، ج ۱۴، ص ۳۳۸( تاریخ قم را در سال ۳۷۸ هجری« حسن بن محمد» به نام صاحب بن عباد تألیف کرد. در حال حاضر عربی آن در دسترس نیست تنها ترجمه فارسی آن که در قرن نهم هجری توسط حسن بن علی بن حسن بن عبد الملک قمی ترجمه شده در دست است و از ترجمه آن نیز بیش از پنج باب که جلد اول است باقی نمانده است).

[۲۶] پیدایش مذاهب، ص: ۱۲۲.

[۲۷] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ؛حرم مطهر رضوی؛۶/۶/۱۳۹۳.

[۲۸] همان.

[۲۹] همان.

[۳۰] همان.

[۳۱] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛درس خارج فقه؛ مسجد اعظم قم؛۲۱/۸/۱۳۸۶.

[۳۲] همان.

[۳۳] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسئولین کنگره ملا آخوند کاشانی۲۳/۶/۱۳۹۲.

تهیه و تنظیم: پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir