حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد عالم زاده نوری معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه کشور در مراسم افتتاحیه طرح ولایت طلاب سراسر کشور در حرم مطهر رضوی با اشاره به اینکه فرهنگ اسلامی، تربیت بنیان است، اظهار داشت: مسلمان نیاز به معرفت و بصیرت دارد و درواقع تربیت کامل و درست یک شخصیت مسلمان باید بر پایه‌های معرفت متقن شکل گیرد، لذا باور راسخ، شناخت درست و متقن از آموزه‌های دینی از لوازم ایمان است.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه با اشاره به اینکه در عرصه تهذیب، متکفل تربیت طلاب در دوران رشد و تحصیل بالندگی آن‌ها هستیم، ادامه داد: به همین جهت طرح ولایت در دستور کار معاونت تهذیب قرارگرفته است و طرح‌های دیگری هم که همین هدف را دنبال می‌کنند در برنامه‌های معاونت تهذیب قرار دارد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عالم زاده دراین‌باره توضیح داد: اگر این معرفت ،شناخت درست و باور مستحکم نباشد تربیت نقش بر آب است معرفتی که جامع، منسجم متقن و ملتزم نسبت به دین، نسبت به حقایق هستی باشد، طبعاً احتیاج به یک نظام اندیشه یا منظومه فکری وجود دارد.
وی افزود: یک طلبه برای زندگی فردی و اجتماعی، به‌عنوان یک مؤمن نیاز به‌نظام فکری دارد، همان‌طور که در مقام ارائه به جامعه یک عالم دین نیز به یک منظومه فکری و اندیشه نیاز دارد.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه در ادامه به تفاوت نظام اندیشه و منظومه فکری پرداخت و گفت: منظومه فکری یعنی یک دستگاه کامل اندام‌وار، منسجم که همه معارف دین را در یک پازل جامع نشان می‌دهد، جایگاه‌ها، اولویت‌ها، اصل، فرع‌ها و سطح آموزه‌ها در آن معلوم می‌شود گرچه ممکن است مقیاس آن کوچک باشد.
وی در توضیح بیشتر در تبیین منظومه فکری، نقشه ایران را به‌عنوان نمونه عنوان کرد و افزود: نقشه ایران در هر ابعادی که ترسیم شود، آن یکپارچگی و کمال جغرافیایی در آن لحاظ می‌شود و نسبت‌ها در همه آن معلوم است استان‌ها در همه آن مشخص است گاهی وقت‌ها هم به جزییات آن پرداخته می‌شود، نگاه جامع یکپارچه همان منظومه است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عالم زاده اضافه کرد: عالم دین باید چنین نگاهی به‌کل دین داشته باشد. یک نگاه منظومه‌ای که بتواند دستگاه معارف دینی را در یک نگاه جامع اندام‌وار منظومه‌ای بشناسد؛ حالا ممکن است که بعضی از جزییات را نداند اما این نسبت‌ها و روابط و مناسبات بین این آموزه‌ها را ولو به‌اجمال باید بداند و ترتیب و توازن را بر هم نزند این تعریف منظومه فکری است.
وی در ادامه به تعریف و تبیین نظام اندیشه پرداخت و اظهار کرد: نظام اندیشه و نظام فکری با یک تفاوت خاصی مطرح می‌شود نظام در زبان عربی به ستون فقرات و نخ تسبیح گفته می‌شود؛ نظام یعنی آن چیزی که یک مجموعه با نخ سامان می‌پذیرد آن بخشی از اجزای یک منظومه که به همان نخ تسبیح محسوب می‌شود ستون فقرات محسوب می‌شود بخشی که نقش محوری دارد و او اگر نباشد مابقی نقش‌های دیگر فرومی‌ریزند یا پراکنده می‌شوند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه تصریح کرد: نظام اندیشه بخشی از منظومه کامل اندیشه اسلامی است که تمام آن معارف و اندیشه بر روی او سوار می‌شود و حول او می‌گردد.
وی خاطرنشان کرد: آن‌کسی که از نظام اندیشه می‌گوید از اول ادعا ندارد که همه‌چیز را در جامعه درراه دین می‌خواهد بگوید؛ آن بخش بنیان دین، نخ تسبیح، ستون فقرات و آن محور اصلی اندیشه را عرضه می‌کند مابقی حول او و دور او شکل می‌گیرد.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه دراین‌باره توضیح داد: منظومه فکری یک نگاه جامع دارد که از اول ادعای جامعیت دارد نظام فکری یک بخش بنیادین از آن مجموعه کامل است که همه آن مجموعه حول آن شکل می‌گیرد.
نقش علمای حوزه‌ها علمیه ایران در تبیین منظومه فکری اسلامی
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عالم زاده یادآور شد: اندیشمندان بزرگ اسلامی از گذشته به فکر عرضه منظومه فکری اسلام و نظام فکری اسلام بودند خصوصاً در دهه ۵۰ که دوران به‌اصطلاح دوران ترویج مکتب مارکسیست بود و تلفات زیادی از بین جوان‌های ما گرفت، عده‌ای از بزرگان و اندیشمندان در حوزه‌های علمیه به این فکر افتادند که آموزه‌های دینی را در یک اصطلاح رویکرد منظومه‌ای و نظام‌مند عرضه کنند.
وی ادامه داد: بزرگان حوزه تلاش کردند انسجام و انتظام معارف اسلامی را به‌خوبی تبیین کنند که بتوانند نسل جوان امروز را که در معرض آسیب‌های فکری بود حفظ کنند کتاب‌های متعددی نوشته‌شده است ازجمله؛ مرحوم علامه طباطبایی که تعلیمات اسلامی و آموزش دین را نوشتند مرحوم شهید بهشتی که کتاب شناخت اسلام را به نگارش درآوردند ،مرحوم شهید باهنر، مقام معظم رهبری که در همان ایام طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن را نوشتند مرحوم علامه حکیمی الحیات را نوشتند با همین نگاه تدوین کردند و همچنین کسانی دیگر که این کار را با نگاه منظومه‌ای و نظام‌مند آغاز کردند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه با اشاره به اینکه این تلاش‌ها دو بخش شد بخشی از آن‌ها منظومه‌ای عمل کردند، افزود: همه معارف اسلامی را در یک انتصاب و انسجامی قراردادند با یک ترتیب و درواقع توازنی عرضه کردند این دستگاه کامل فکری بسیار ارزشمند است ، همچنین برخی از بزرگان هم نظام فکری بیان کردند ؛نظام فکری آن استخوان‌بندی اصلی حوزه به‌عنوان‌مثال مقام معظم رهبری کتاب اندیشه اسلامی نظام فکری دارد نه منظومه کامل را یعنی آن بخش‌های که به بقای تفکر اسلامی منجر می‌شود بیان کردند.
آیت‌الله مصباح یزدی نگاه همه‌جانبه به معارف اسلامی داشتند
به گفته وی در بین اندیشمندان اسلامی ، آیت الله مصباح یزدی (ره) یک نگاه منظومه‌ای به مجموعه معارف اسلامی کرده است و به‌صورت همه‌جانبه به همه معارف اسلامی پرداخته است و همچنین یک نگاه نظام‌مند دارد و یک نگاه فکری عرضه کرده است که آن استخوان‌بندی اصلی و نخ تسبیح را بیان کرده است.
وی توضیح داد: آیت‌الله مصباح یزدی (ره) دو اثر دارند یک مجموعه معارف قرآن در ۱۰ جلد که منظومه اندیشه اسلامی را به‌قدری یکپارچه و متوازن عرضه کرده‌اند و دیگری دوره ۶ جلدی طرح ولایت که یک نظام فکری است که اندیشه‌های بنیادین و ستون فقرات اندیشه اسلامی در آن بیان‌شده است. ایشان موفق شده است در دوران پربرکت حیات خودشان هر دو نگاه را عرضه کنند.
وی خطاب به طلاب حاضر در طرح ولایت اظهار کرد: سایر بزرگان نگاه نظام‌مند یا نگاه منظومه‌ای دارند، خوب این نعمت بزرگ قدر بشناسیم از این سرمایه ارزشمند را به‌خوبی استفاده کنیم و در مقام تربیت، از این شخصیت اسلامی درواقع تراز ما باید حتماً بر پایه اندیشه‌های متقن اسلامی این حکیم فرزانه انجام وظیفه کنیم.
اهتمام ویژه معاونت تهذیب در برگزاری طرح ولایت طلاب
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عالم زاده تأکید کرد: معاونت تهذیب به موضوع طرح ولایت بسیار اهتمام داشته است و در این سه سالی که در معاونت تهذیب حوزه‌های علمیه خدمت می‌کنم، ما تقریباً در هرسال یک‌پنجم بودجه تهذیب حوزه‌های علمیه کشور خرج طرح ولایت شده است به خاطر اعتقاد عمیقی که به ما این حرکت ارزشمند داریم.
وی بابیان اینکه معاونت تهذیب با بودجه کمی که در اختیار دارد حدوداً ۱۰۰ هزار طلبه زیرپوشش دارد، ۳۰۰ هزار از خانواده طلاب و جمعی از کارکنان حوزه‌های علمیه که طلبه نیستند همه این افراد مخاطبان تهذیب حوزه‌های علمیه کشور هستند، یادآور شد: یک‌پنجم این بودجه در هرسال خرج طرح ولایت می‌شود به خاطر اینکه طرح ولایت به سمت نیرو پروری و به‌نوعی این طرح باید شبیه بورسیه باشد و افرادی که در آن شرکت می‌کنند، به‌خوبی با معارف بنیادین اسلامی آشنا شوند و لذا با توجه به هزینه سنگینی که صورت می‌گیرد باید خروجی متنابه و متناسب با آن هزینه داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۰ مجموع کسانی که از حوزه علمیه در طرح ولایت شرکت کردند ۲۲۰ نفر بودند، سال ۱۴۰۱ ذیل معاونت تهذیب ۲۹۰ نفر بودند البته جامعه المصطفی هم به‌صورت جداگانه ۱۰۰ نفر اضافه کردند ،ولی ذیل معاونت تهذیب ۲۹۰ نفر آموزش دیدند و امسال هم ۵۳۰ نفر در طرح ولایت آموزش می‌بینند، لذا توقع ما از این دوره آموزشی توقع بالایی است شبیه بورسیه‌ای باید باشد که نیرو پروری انجام می‌دهد امید داریم این طرح توسعه پیدا کند.
طرح ولایت باید برای همه طلاب و همه خانواده‌ها اجرا شود
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عالم زاده افزود: طرح ولایت باید برای همه طلاب و همه خانواده‌ها اجرا شود و ما به‌عنوان مدیریت حوزه علمیه موظف هستیم این خدمات را در اختیار همگان قرار دهیم؛ معاونت تهذیب موظف است که سازه مدیریتی پدید بیاورد که این طرح برای همه ۱۰۰ هزار طلبه به نحو الزامی اجرا شود.
وی با اشاره به تأکید آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور مبنی بر آموزش الزامی و تغذیه معرفتی طلاب سطح ۱ اظهار کرد: ما الآن استعداد این را نداریم که در سامانه گزینه‌ای قرار دهیم طلبه از این سطح یک عبور نکند تا اینکه طلاب در طرح ولایت شرکت کنند زیرا هرسال حدود ۲۰۰ نفر یا ۳۰۰ نفر پوشش می‌دهیم با توجه به اینکه جمعیت طلاب سطح ۱ زیاد است .
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه اضافه کرد: تلاش داریم که میزان شرکت‌کنندگان در طرح ولایت را افزایش دهیم و زیرساخت‌های اجرایی برنامه را مستحکم‌تر کنیم؛ سال گذشته ۲۹۰ نفر بودند، امسال ۵۳۰ نفر شرکت کردند. امیدواریم سال آینده با حضور ۱۰۰۰ نفر برگزار شود و همین‌طور در تابستان این برنامه با وسعت بیشتری برگزار شود.
وی در ادامه با اشاره به برنامه‌هایی که بتوان طرح ولایت را باکیفیت بهتر و مؤثرتر برگزار کنند به بیان راه‌حل‌هایی پرداخت و افزود: با برگزاری دوره‌های تربیت مدرس و تربیت مربی طرح ولایت برای کسانی که این طرح را گذراندند و به‌خوبی موفق شدند که این آموزه‌ها را به‌خوبی آموختند، از این ظرفیت در آینده به‌عنوان مدرسان طرح ولایت در نقاط مختلف کشور در طول سال و در تمام استان‌ها استفاده شود، زیرا اگر برنامه استانی اجرا شود هزینه‌های اجرا به یک‌سوم تغییر پیدا می‌کند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه به افزایش تنوع و تعدد طرح‌های معرفتی اشاره کرد که در این طرح‌ها با استفاده از همه ظرفیت‌ها به معرفت طلاب حوزه‌های علمیه افزایش پیدا کند، افزود: طرح مطالعه آثار شهید مطهری به شکل‌های مختلف اجرا می کنند؛ آنچه الآن اجرا می‌شود طرح مطالعه آثار آیت‌الله مصباح یزدی است که غیر از طرح ولایت است همین الآن دارد اجرا می‌شود و در سال گذشته اجراشده است و باید توسعه پیدا کند؛ طرح نظام اندیشه اسلامی که از سال ۹۷ اجراشده است باید توسعه پیدا کند؛ طرح مطالعه آثار مقام معظم رهبری در سال جاری رونمایی خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین عالم زاده نوری با اشاره به رونمایی طرح مطالعاتی آثار مقام معظم رهبری در آغاز سال تحصیلی جدید اظهار کرد: این طرح به‌عنوان یک حرکت معرفتی و باورساز در کنار طرح ولایت قرار خواهد گرفت. ما باید طوری مدیریت کنیم که این سرچشمه زلال معرفتی به همه طلبه‌ها برسد، فقط نباید عده‌ای محدود از طلبه‌ها از این سرچشمه بهره‌مند باشند. این نقص مدیریتی کار است ما این توان را نداشتیم که برای همگان فراهم کنیم این نقص در کوتاه‌ترین زمان رفع شود.
وی در ادامه به موضوع امتداد عملی طرح ولایت اشاره و اضافه کرد: طرح ولایت در صورت شکل فعلی به‌صورت شکل معرفتی است که صرفاً باورهای عمیق دینی برای مخاطبان خودش به همراه دارد ، در فرهنگ اسلامی باور باید با عمل گره بخورد و آرمان به قیام منتهی شود و ایمان با عمل همراه شود و معرفت با حرکت تکمیل شود، این طرح بخشی از کار را انجام می‌دهد و این کار باید باور شناخت متقن و معرفت مستحکمی در وجود طلبه ایجاد کند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه در توضیح این هدف افزود: این طرح نیاز دارد در زندگی طلبه امتداد عملیاتی پیدا کند و در سبک زندگی طلبه و سبک زندگی امت اسلامی و در نظامات اجتماعی تأثیرگذار باشد، بنابراین کسانی که این طرح می‌گذرانند به این دو نکته توجه کنند؛ این طرح با این هزینه سنگین که برای طلاب می‌شود از آن توقع بالایی می‌رود از همه طلابی که در این برنامه شرکت می‌کنند انتظار می‌رود در کنار تقویت باورهای شخصی در آن تخصص پیدا کنند، در عالم طلبگی دنبال امتداد بخشیدن به این تفکر که درواقع زیربنای حرکت‌های اجتماعی محسوب می‌شود باشند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: برخی از برنامه‌های معرفتی که توسط معاونت تهذیب حمایت می‌شود دو بخش وجود دارد؛ بخش معرفت و بخش تشکیلات. ولی در طرح ولایت فقط بخش معرفت و شناخت وجود دارد مابقی در دوره‌های امتداد می‌توان پیگیری کرد که این باید به حرکت اجتماعی تبدیل شود به یک جریان تجسم‌یافته و عینیت یافته درحرکت‌های اجتماعی صورت گیرد.
